Glavobolje se javljaju jednako često kao i psihijatrijski poremećaji, dok se u nekim slučajevima javljaju istovremeno. Epidemiološki podaci ukazuju na to da se glavobolje i psihijatrijski poremećaji zajedno javljaju češće nego što bi se očekivalo na osnovu pojedinačnih učestalosti.

Velikim brojem istraživanja pokazan je značajan komorbiditet između glavobolja i psihijatrijskih poremećaja, pri čemu je pokazano da psihijatrijski poremećaj u anamnezi predstavlja faktor rizika za pogoršanje i hronifikaciju glavobolje. Konkretno, prisustvo komorbidnog psihijatrijskog poremećaja ima tendenciju da pogorša tok migrene i/ili glavobolje tenzionog tipa, povećavajući učestalost i ozbiljnost glavobolje i čineći je rezistentnom na terapiju. Dakle, prepoznavanje i lečenje bilo kog komorbidnog stanja je važno za pravilno lečenje glavobolje.

Primarne glavobolje kod dece i adolescenata (migrena, epizodična, a naročito hronična glavobolja tenzionog tipa) često su komorbidne sa psihijatrijskim poremećajem.
Poremećaj spavanja, posttraumatski stresni poremećaj, socijalni anksiozni poremećaj poremećaj pažnje/hiperaktivnost (ADHD), poremećaji ponašanja, učenja su stanja koja imaju značajan negativan učinak na prognozu glavobolje kod dece.

Pravi komorbiditet, kakav postoji između migrene i depresije, ukazuje na fundamentalnu povezanost. Pretpostavljena uzročna povezanost podrazumeva glavobolju koja prouzrokuje psihijatrijsko stanje, pshijatrijsko stanje koje uzrokuje glavobolju, uzajaman uticaj između glavobolje i psihijatrijskog stanja, i zajednički fundamentalni faktor koji uzrokuje oba.

Glavobolje koje nastaju istovremeno sa nastankom psihijatrijskog poremećaja i traju isključivo tokom pogoršanja psihičkog stanja, bile su predmet istraživanja značajno manjeg broja studija. Naime, kada se glavobolja po prvi put javi istovremeno sa nastankom psihijatrijskog poremećaja i ukoliko postoje validni dokazi da psihijatrijski poremećaj može biti uzrok glavobolje, u tom slučaju, u pitanju je sekundarna glavobolja, glavobolja koja se pripisuje psihijatrijskom poremećaju (GPPP). U slučaju kada već postojeća glavobolja sa karakteristikama primarnog poremećaja sa nastankom psihijatrijskog poremećaja preraste u hroničnu formu, govorimo o dva tipa glavobolja, primarnoj i sekundarnoj, odnosno, glavobolji koja se pripisuje psihijatrijskom poremećaju (GPPP). Ukoliko uzročna veza između glavobolje i psihijatrijskog poremećaja ne može biti potvrđena, postojeća primarna glavobolja i psihijatrijski poremećaj dijagnostikuju se odvojeno.

Međunarodna klasifikacija glavobolja u svom poslednjem izdanju daje kriterijume za dva tipa GPPP, Glavobolju koja se pripisuje somatizacionom poremećaju, koja se javlja kao deo simptomatske prezentacije somatizacionog poremećaja i Glavobolju koja se pripisuje psihotičnom pormećaju, koja se može objasniti kao manifestacija pogrešnog uverenja čiji sadržaj uključuje mehanizme u koje pacijent veruje (npr., glavobolja je rezultat uređaja implantiranog od strane vanzemaljaca).

Zbog relativnog nedostaka dokaza kriterijumi za glavobolju koja se pripisuje drugim psihijatrijskim poremećajima, depresijskom, separacionom anksioznom, paničnom poremećaju, specifičnoj i socijalnoj fobiji, generalizovanom anksioznom poremećaju, posttraumatskom stresnom poremećaju (PTSP), dati su za sada u Dodatku klasifikacije. Ne preporučuje se upotreba ovih kriterijuma u rutinskoj kliničkoj praksi sa ciljem opisivanja udruženosti glavobolje i psihijatrijskog oboljenja, kao komorbiditeta. U velikoj većini slučajeva, glavobolja udružena sa ovim poremećajima najverovatnije odražava postojanje zajedničkih faktora rizika ili zajedničku etiologiju.

Kada je u pitanju glavobolja koja se pripisuje depresijskom poremećaju treba imati u vidu da su mnogi antidepresivi, naročito triciklični antidepresivi, efikasni u lečenju glavobolja i onda kada depresija nije prisutna. To otežava utvrđivanje da li je remisija ili poboljšanje glavobolje povezano sa depresijom i da li je efikasnost tricikličnih antidepresiva, zapravo dokaz uzročne povezanosti. Remisija glavobolje više ukazuje na psihijatrijski uzrok kada je poboljšanje kod velikog depresijskog poremećaja postignuto drugim tipom antidepresiva, koji se pokazao manje efikasnim u lečenju glavobolje.

Pri postavljanju bilo koje od nabrojanih dijagnoza, ključno je da se ustanovi uzročna povezanost između glavobolje i psihijatrijskog poremećaja koji je u pitanju. Tako se glavobolja ili javlja istovremeno sa nastankom psihijatrijskog oboljenja ili se jasno pogoršava nakon što psihijatrijsko oboljenje postane očigledno. Teško je ustanoviti konačne biomarkere ili kliničke dokaze o uzroku glavobolje, tako da bi dijagnozu trebalo zasnovati na visokom nivou kliničke sumnje.

Da bi se potvrdilo da li glavobolju treba pripisati nekom psihijatrijskom poremećaju neophodno je ustanoviti da li ili ne postoji prateći psihijatrijski poremećaj. Preporučuje se kod svih pacijenata sa glavoboljom da se ispita da li postoje združeni komorbidni psihijatrijski simptomi kao što su depresijski i anksiozni poremećaj.
Kada se sumnja da uzrok glavobolje može biti psihijatrijski poremećaj, preporučuje se procena od strane psihijatra.

Ana Podgorac, anasundic@gmail.com
Institut za mentalno zdravlje, Beograd

Literatura:
1. Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS) The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition (beta version). Cephalalgia 2013; 33(9): 629–808.
2. Radat F and Swendsen J. Psychiatric comorbidity in migraine: A review. Cephalalgia 2005; 25: 165–178.
3. Lake AE 3rd, Rains JC, Penzien DB and Lipchik, GL. Headache and psychiatric comorbidity: historical context, research relevance, and clinical implications. Headache 2005; 45: 493–506.
4. Canestri P, Galli F, Guidetti V and Tomaciello A. Chronic daily headache in children and adolescents: A two years follow-up.Cephalalgia 2001; 21: 288.
5. Radat F, Milowska D and Valade D. Headaches secondary to psychiatric disorders (HSPD): a retrospective study of 87 patients. Headache 2011; 51: 789–795.